عاغیللی
قوْجا ( پیرزن دانا-داستان تركی)
یاشا آذربایجان
آذربایجان سنسن منیم علویتیم
شان شهرتیم (2)
آدین منیم ائوز آدیم دیر سنسیز
منیم نه قیمتیم (2)
آذربایجان آذربایجان یاشا یاشا آذربایجان (2)
نفسیمیز بابك لرین صابیر
لرین گورنفسی (2)
ماهنیلاردا یاشادیربیزی بابا
لارین آیاق سسی (2)
آذربایجان آذربایجان یاشا یاشا آذربایجان (2)
بیز تاریخه سیغینمازیق دونن
واریق بوگون واریق (2)
بیز كئچمیشه گووه نه رك گله
جه یه آددیملاریق (2)
آذربایجان آذربایجان یاشا یاشا آذربایجان (2)
تانری‌نین آدی‌ایله
عاغیللی
قوْجا
ائل
ادبیاتیندان حیكایه (علی ایمانی)
بیری
وارمیش بیری یوخموش. اسكی زامانلاردا بیر شاه وارمیش. بو شاهین بیر وزیری
وارمیش.
دئییر بیر
گون شاه داریخیر وزیرینی چاغیریر دئییر:
«آی وزیر
من برك داریخیرام بو آروادلاردا منی تنگه گَتیریبلر. گَل بیر چؤله باییرا
چیخاق.»
وزیر:
«منیم گؤزوم اوسته شاها همین الآن آتلاری حاضیرلارام.»
شاهدا
درباری لیباسلارین اوستوندن معمولی لیباس گئیدی. وزیر آتلاری حاضیرلاییب
یولا دوشدولر. چوخلو یول گئدندن سونرا بیر كندین یاخینلیغینا یئتیشدیلر.
گوردولر كی بیر قوجا كیشی اؤكوز ایله جوت سورور یعنی یئری كوتان ایله
شوخوم وورور آما بیر تعجوبلو مسأله‌یه راست گلیرلر كی اودا بودور كی بو
قوجا كیشی یئری شوخوم وورا وورا بیر سئری كردینین اوّلینده بیر سئری ده
آخرینده اویناییر.
گئتدیلر
قاباغا.
شاه:
«سلام آی قوجا»
قوجا:
«سلام علیكم»
وزیر:
«یورولمایاسان آی كیشی!»
قوجا:
«ساغ اول قارداش. آللاه سیزی‌ده یورماسین!»
قوجا
كیشی‌ده صوبحانه‌سین حاضیرلامیشدی و گؤزله‌ییردی كی اوْجاق اوستونده‌كی
چایی قایناسین. تا چای چؤرگین یئسین .
قوجا:
«بویورن قارداش سیزده بیر تیكه چؤرك یئیین!»
شاهینان
وزیر یئرییب قاباغا اوْتورورلار سوفره‌نین باشیندا. چای چؤركدن سونرا شاه
دئییر: آی قوجا بیز گؤردوك كی سن یئر سورورسن آما بونا تعوجوبلندیك كی سن
نئیه زمی‌نین اوّلینده بیرده آخیرینده اوْیناییرسان. آخیر بئله گؤرونوركی
سن چوْخ شادسان.
قوجا :
«قارداشیمین باش ساغ اولسون منیم بو كئفی سازلیغیمین بیر عیلّتی واردیر
اودا بودوركی تانری منه بیر نجابتلی و سلیقه‌لی و خوش اخلاق بیر آرواد
یئتیریب. اونون یاخشی‌لیغیندان‌دیر كی كئفیم بئله كؤكدور.»
شاه : «آی
كیشی مگر بو آرواد نئینیر كی سنین كئفین بئله سازدیر؟»
قوجا:
«هئچ زاد! سحر تئزدن دورار سماوری آلیشدیرار سونرا منی اوْیالدار و منیم
چای چؤرگیمی وئریب سونرا منیم چؤل دستمالیمی باغلاییب منی یولا سالار. بو
آرودین ادالاریدیر كی منی بئله كئفی ساز ائیله‌ییر.
شاه قوجا
كیشی‌نین بو سؤزلریندن ناراحات اولور چونكی اونون اوچ دنه آروادی واریدی كی
اوچون تاپداسایدین بو قوجا كیشی‌نین آروادی‌نین یئرین وئرمزدی. چونكی بیری
اویناش‌بازیدی ، داییم درباردا یئییب ایچیب فیكری وزیرلر و درباریلرله
اویناشبازلیقدایدی. ایكینجی اَلی اَیرییدی یعنی اوغرویدو ، داییم دربارین
قیر _ قیزیلین اوغورلاردی و ساتاردی. اوچونجوسو سؤز بازیدی ، سؤزو بوندان
آلیب او بیری‌نین قولاغینا یئتیرردی و خالقی سالاردی بیر-بیری‌نین جانینا.
بودور كی شاه بیردن قوجایا دئدی:
«آی كیشی
نئجه‌سن آروادلاریمیزی دَییشه‌ك. سن آروادیوی منه وئر منده اوچ آروادیمی
وئریم سنه.»
قوجا
حیرصلنیب دئدی: «آی گَده! نه دئییرسن مگر من بئغئیرتم كی آروادیمی دَگیشم،
بو هانسی دینده دیر كی دئییر آروادی دَگیشین؟»
وزیر: «آی
كیشی هئچ بیلیرسن كیمی‌نن دانیشیرسان سن مملكتین شاهی‌نین قاباغیندا
دوروبسان.» بو هاندا شاه كوچه پالتارلارینی یئره سالیب درباری لیباسلاری
اوزه چیخدی. قوجانین اَل آیاغی تیترَتمه‌یه دوشدو و رنگی آتدی.
شاه: «آ
كیشی من دئمیرم گَل دَییشك. سن بوشا من آلیم من بوشویوم سن آل و كمریندن
بیر كیسه قیزیل پول چیخادیب كیشی‌یه وئردی و آروادلارین بوشاییب او بیرینی
آلدی. آرادا شاه قوجایا دئدی: «آی قوجا اوّلده سنه دئییم كی بو آروادلارین
هره‌سی‌نین بیر بؤیوك عئیبی واردیر. بیری اوْیناشباز، بیری اوْغرو
اوبیری‌ده سؤزبازدی.»
بو
ماجرادن آیلار كئچر و بیر گون شاه وزیرینه دئییر: «آی وزیر گَل صاباح گئدك
گؤرك كی بو قوجانین باشینا نه گلیب‌دی. ایندی‌یه جن بو نانجیب آروادلار
اونو حتماً اؤلدوروبلر.»
گئدیللر
یئتیشیرلر همانكی یئره آما بو سئری داها تعجوبلَنیرلر. گؤروللركی قوجا كیشی
بیر دفعه زمی‌نین اوّلینده بیر دفعه اورتاسیندا بیرده آخیرینده اویناییر.
بونا گؤره گئدیللر قاباغا. قوجا كیشی بونلاری گؤرركن اونلاری قاباقلاییب:
-« سلام
شاها ! خوش گلمیسیز بویورون اَیله‌شین من ایندی چایی حاضیرلارام»
شاه: «آی
كیشی بو گئنه نه اویوندور قاباقجا ایكی دفعه اوینوردون ایندی اوچ دفعه؟ بیز
دئدیق بو آروادلار سنی اؤلدورللر سنین عؤمرووی چورودللر آما ایش ترسه
اولوب.»
قوجا بو
سؤزلره قولاق آساندان سونرا دئدی: « شاه سلامت
قالسین من بو آروادلاری آلاندان سونرا گؤردوم كی من بو آروادلارینان
باجارمایاجام اونا گؤره اوتوردوم بوركومو قویدوم قاباغیما بیر فیكیرلر
ائله‌دیم. چون كی واخت كئچیردی اوچ دنه آرواد چاققال كیمی دوشموشدولر منیم
جانیما هره‌سی بیر جور شئیطان توخومو كیمی یورد- یووامی تالاییردیلار.
بیری
گونده ائوه كیشی گَتیریردی. او بیری ائوین یاغین، دویوسون، بوغداسین
ساتیردی او بیرسی‌ده سؤزبازلیق ائدیب همسایالاری سالیردی بیر-بیری‌نین
جانینا. اودور كی فیكیرلَشیب تصمیمی‌می توتدوم.
اوّلده
اویناشباز آروادیمین فیكرین ائله‌دیم، گتیردیم حَیطه بیر دنه ایضافه قاپی
قویدوم. اویناشباز آروادیمی چاغیریب دئدیم:
«آرواد سن
اویناشبازلیق ائله‌ییرسن منده بیلیرم. ایندی كی سن اؤز ایشینده‌سن و
منیم‌ده ایشیم یوخدور من ائوه گلنده باری كیشی دوستلارینی او بیری قاپیدان
یولا سال گئتسین تا منیم گؤزوم اولارا ساتاشماسین. اویناشباز آروادیم بو
سؤزلرله هوشو باشینا گلیب بو ایشلرینی ترك ائله‌دی حتی قوللارین چیرمالاییب
تازا قاپی‌نین یئرین اؤزو توتدو.
ایكینجی
آروادیم كی اَلی اَیریدی و ائوین هر شئیین ساتاردی اونا دا بئله بیر فیكر
ائله‌دیم. بیر گون گئتدیم بازارا و بیر دنه تارازی آلدیم ائوه گلیب اوغرو
آروادیمی چاغیردیم:
- «آی
آرواد»
-«هه آی
كیشی نه دئییرسن؟»
قوجا: «گل
بورایا سنه بیر شئی آلمیشام»
آروادیم
گلدی منده تارازینی توربادان چیخارددیم قویدوم قاباغینا.
اَلی
اَیری آرواد: «بو نه‌دیر آی كیشی من بونو نئینیرم نه ایشیمه دَیر؟»
قوجا: «
آرواد بیلیرسن! من بیلیرم كی سن ائوین یاغ دویوسون، بوغداسین ساتیرسان
اؤزونده بونو یاخشی بیلیرسن. آما من دئمیرم ساتما. سات آما داش تارازینان
سات كی باشیوا بؤرك گئچمه‌سین.» اوغرو آروادیم بو سؤزلری ائشیدیب اؤز
ایشلریندن پشیمان اولدو و اَلی اََیریلیغین داشینی آتدی.»
قوجا كیشی
چوبوغون آلیشدیریب بیر ایكی پوك ووراندان سونرا سؤزونه ایدامه وئریدی.
-«عرض
ائله‌ییم شاهیما كی من بو سؤزباز آروادیما هر نه قدر دئدیم سایمادی و اؤز
ایشینه باخدی. بیر آز زماندان سونرا كندین جماعاتین سالدی بیر-بیر‌نین
جانینا و من قالدیم جماعتین قاخینجی‌نین آلتیندا كی بو نه آرواددیر آی كیشی
كی سن تاپمیسان؟
چوخ
فیكیردن سونرا گؤردوم كی بو آروادین نوخوشلوغو دوزلمییه‌جك اودور كی بیر
فیكر ائله‌دیم. بیر گئجه آروادی چاغیریب دئدیم: «آی آرواد صاباح سحر تئزدن
گئده‌جه‌ییك بیر یئره. بونو یالنیز سنه دئییرم او بیرلره دئمه.»
سحر تئزدن
سؤزباز آروادیمی میندیردیم آتین یهرینه و یولا دوشدوك. یولدا ها سوروشدو
كی آی كیشی هارا گئدیریك دئدیم دؤز آرواد – دؤز ایندی گؤررسن. او زماندا
یاز فصلی ایدی و بیز چؤلده یول گئدیردیك. گلدیك یئتیشدیك آجی چایا. دئدیم
:«آرواد گَل! بورا دئدیگیم یئردیر.» آرواد سؤروشدو: «هانكی یئر؟»
دئدیم
:«گؤرمورسن آجی چایی دئییرم گؤرنه قشنگدیر.»
آرواد:
«آی كیشی آغلین آزیب منی كنددن بورایا چایی تاماشا ائله‌مگه گتیرمیسن؟»
دئدیم:
«آرواد سن بیلمیرسن كی هامی چایی تاماشا ائله‌مگه گلیرلر بورایا.» او
گونده یازین اوچونجو گونویدی. آتین نوختاسیندان یاپیشیب گتیردیم كؤرپونون
اوستونه.
او گونده
آجی چای یامان داشقین و جوشقون گلیردی. آز قالیردی كؤرپونو ییخسین. آتی
كؤرپونون اوستونه گَتیرندن سونرا دئدیم: «گؤرورسن آرواد نه قشنگ منظره‌دی
ایندی ایناندین؟»
سؤزباز
آروادیم دئدی: «نه بیلیم واللاه.» دئدیم :«آرواد سن باخ سوداكی بالیقلارا
گؤر نه قشنگدیرلر.»
آرواد كی
اَییلدی بالیقلارا باخماغا منده بیر تَپیك قویدوم اونباسی‌نین اوستوندن
كله‌سی اوسته گئتدی چایین ایچینه. نه قدر چیغیردی من فیكیر وئرمه‌دیم.
اونداكی آجی چای سؤزباز آروادیمی سورعتی‌نن آپاریردی من چایین ترسینه گئدیب
سؤزباز آروادیمی آختاریردیم.»
قوجا:
«بلی شاها بو اولدی منیم ماجرام. اوندان سونرا كی ائوه قاییتدیم خوشبخت
یاشادیم. چونكی ایندی ایكی دنه یاخشی آروادیم واریدی. بیری چاییمی
اوبیرسی‌ده چؤرگیمی وئریردی. آخشام ائوه گلنده بیری آیاقلاریمی یویوب
اوبیری‌ده چیگینلریمی اوغور. بو سببلره گؤره‌دیر كی ایندی اوچ دفعه زمی
بویو اویناییرام»
شاه
قوجانین فراستینه ساغ اول دئییب كمرلرینده هر نه قیزیل پول واریدی اونا
باغیشلادیلار. سونرا یولا دوشوب گئتدیلر ایشلری‌نین دالینجا.
قوجا كیشی
یئنه‌ده زمی بویون اوچ دفعه اوینادی چونكی اونون فراستی واریدی.
علی
ایمانی قراملكی
